تالش بلاگ :: TaleshBlog.ir

 همه کم و بیش به این باور مشترک رسیده‌اند که فاضلاب‌های انسانی و صنعتی به همراه آلاینده‌های نفتی و شیمیایی، کاسپین، بزرگترین دریاچه جهان را با تمام ابهتش از پای درآورده و آلودگی را وارد رگ‌های آن نموده است. به عبارت دیگر طی سالیان متمادی بزرگ‌ترین پیکره آبی زمین، مقصدی برای هضم آلاینده‌های شیمیایی، نفتی و حتی اتمی شده و این پهنه را دیر یا زود به «دریایی مرده» بدل می‌سازد. عمق فاجعه تا بدانجاست که ذخایر ماهیان خاویاری کاسپین ظرف 20 سال گذشته نزدیک به 99 درصد کاهش یافته است!

سالانه پس از سرازیری بالغ‌بر یک میلیارد و 100 میلیون مترمکعب فاضلاب از رودخانه‌ها به کاسپین، اکسیژن آب کاهش می‌یابد و حاصل این اتفاق ناخوشایند، مرگ حتمی آبزیان است. اما سناریوی آلودگی به همین موارد ختم نمی‌شود، فاضلاب 40 شهر شمالی حاشیه دریای کاسپین و 80 درصد زباله‌های سواحل و شیرابه‌های سمی و از همه مهم‌تر 122350 تن آلودگی نفتی که سالانه به حلقوم کاسپین سرازیر می‌شود را نباید نادیده گرفت. البته بخش مهم آلودگی نفتی از جانب جمهوری آذربایجان است، این کشور با بهره‌برداری از مخازن؛ منابع آب و رسوبات را آلوده می‌سازد و مطابق تحلیل زیست آنلاین، «جریاناتی برخلاف عقربه‌های ساعت در دریای کاسپین شکل‌گرفته به این معنا که هرچه آلودگی در منطقه جمهوری آذربایجان بیشتر می‌شود آن آلودگی‌ها از سواحل ایران سر درمی‌آورد.»

دریای کاسپین از جنوب به ایران، از شمال به روسیه، از غرب به روسیه و جمهوری آذربایجان و از شرق به جمهوری‌های ترکمنستان و قزاقستان محدود می‌شود و از مجموع سواحل آن‌که حدود 7 هزار کیلومترمربع است، سهم قزاقستان 2300، روسیه 1500، ترکمنستان 1200، ایران 1000 و آذربایجان 800 کیلومترمربع می‌باشد. گفته می‌شود «فقدان نظام حقوقی حاکم بر محیط‌زیست دریای کاسپین به کوتاهی کشورهای ساحلی این دریا در اجرای قواعد بین‌المللی حاکم بر محیط‌زیست منتهی شده و عوامل زیست‌محیطی دریای کاسپین ازلحاظ تأثیرگذاری و شرایط آب و هوایی مناطق همجوار به‌گونه‌ای است که مجالی برای مسامحه دولت‌های ساحلی باقی نگذاشته است.»

سهم 5 درصدی ایران در آلودگی کاسپین
پنج کشور حاشیه دریای کاسپین یعنی آذربایجان، ایران، ‌قزاقستان، روسیه و ترکمنستان در سال 2003 به‌منظور حفاظت از محیط‌زیست کاسپین و کاهش و کنترل آلودگی، کنوانسیون حفاظت از محیط‌زیست دریای کاسپین موسوم به کنوانسیون تهران را امضا کردند اما تاكنون اقدام مشخصی صورت نپذیرفته است، حال‌آن‌که به سبب جهت جریان آب کاسپین، بیشترین تأثیرات این آلودگی در سواحل ایران پدیدار می‌گردد، هرچند به روایت «همایون خوشروان»، عضو کمیته ملی نجات خلیج گرگان، بعد از آذربایجان، این سواحل ما هستند که بیشترین انواع آلودگی‌های حاصل از کشاورزی، رهاسازی پسماندهای شهری و روستایی و حتی ضایعات و زباله‌ها را وارد این پهنه آبی می‌کنند.

یافته‌های یک طرح پژوهشی در دانشگاه علوم پزشکی گیلان نشان می‌دهد که میانگین کلیفرم کل در دو نقطه نمونه‌برداری و میانگین کلیفرم گرماپای در 6 نقطه نمونه‌برداری بیش‌ از اندازه استاندارد بوده و با توجه به استانداردهای مربوط، محل‌های شنا به‌عنوان خطر میکروبی برای شناگران محسوب می‌گردد. پژوهش‌های نواحی شرقی دریاچه کاسپین هم بیانگر نتایج مشابه ای است و آلودگی میکروبی خلیج گرگان هم به‌واسطه حضور تعداد بالای کلیفرم کل و کلیفرم گرماپای ثابت‌شده است. در سواحل نور مازندران هم گزارش‌های مشابهی منتشرشده است. در سواحل تنکابن خطر میکروبی ازنظر بیماری‌های گوارشی همچون گاستروآنتریت گزارش‌شده است. نتایج یک تحقیق در دانشگاه سوری انگلستان نشان می‌دهد که در سواحل ایران به‌ویژه مازندران، مقدار استرپتوکوک مدفوعی بیش از مقدار استاندارد می‌باشد و این در حالی است که در سواحل ترکمنستان تعداد اشرشیاکلی بیشتر از مقدار استاندارد بوده و استرپتوکوک مدفوعی کمتر از مقدار استاندارد است.

«مشکل کاهش کیفیت آب کاسپین تنها به گسترش آلودگی میکروبی ناشی از تخلیه پساب‌های خانگی به این دریاچه ختم نمی‌شود. یکی دیگر از عوامل آلاینده آب این دریاچه فلزات سنگین است. منشأ فلزات سنگین را می‌توان در پساب‌های صنعتی و یا ساختارهای زمین‌شناسی بستر دریاچه جستجو کرد. بین سال‌های 2002 تا 2005 برنامه محیط‌زیست دریاچه کاسپین که بر اساس کنوانسیون تهران و با مشارکت پنج کشور ساحلی تشکیل گردیده، طی یک پژوهش میدانی اقدام به نمونه‌برداری و بررسی غلظت فلزات سنگین در منابع آبی نزدیک به سواحل این پنج کشور نمود. یافته‌های این پژوهش میدانی بیانگر آن است که غلظت آلاینده جیوه و سرب در اطراف باکو قابل‌توجه است. غلظت آلاینده آرسنیک در تمام نقاط و ازجمله در سواحل ایران بیشتر از اندازه استاندارد بوده و غلظت آلاینده فلزی نیکل هم در سواحل چهار کشور روسیه، آذربایجان، ایران و ترکمنستان بالاتر از اندازه مجاز است. نتایج تحقیقات داخلی هم بیانگر آن است که آلودگی سواحل شرقی دریاچه با آلاینده‌های فلزی سرب و کادمیم به‌ویژه در منطقه بندرترکمن و خواجه نفس بسیار بالاتر از مقدار استاندارد می‌باشد تا جایی که این دو آلاینده در بدن آبزیان منطقه به‌ویژه در بیوماس ماهی کفال هم ردیابی شده است.»

منبع: سلامت نیوز
ویرایش و بازنشر: تالش‌بلاگ